Gelir İdaresi Başkanlığı, 2024 yılı vergi beyannameleri kapsamında yapılan enflasyon muhasebesi uygulamalarını detaylı şekilde incelemeye aldı. Yapılan ilk denetimlerde, beyan edilen kâr ile gerçek durum arasında yaklaşık 80 milyar TL’lik fark tespit edildi. İncelemeler yaygınlaştırılıyor.
Vergi Otoritesi Alarmda: Enflasyon Muhasebesi Beyanları Mercek Altında
2024 yılı sonu itibarıyla yürürlüğe giren enflasyon düzeltmesi uygulaması, şirket bilançolarında büyük değişikliklere neden olurken, Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) bu kapsamda yapılan beyanlara ilişkin kapsamlı bir denetim süreci başlattı. İlk analiz sonuçlarına göre şirketlerin yaptığı beyanlar ile düzeltme sonrası ortaya çıkan veriler arasında yaklaşık 80 milyar TL’lik bir fark olduğu ortaya çıktı.
Bu farkın bazı firmalarca bilinçli olarak hatalı yorumlama ya da eksik beyanla oluştuğu iddiaları gündeme gelirken, denetimlerin yalnızca büyük ölçekli firmalarla sınırlı kalmayacağı, KOBİ’leri ve bağımsız denetimden geçmiş tüm mükellefleri kapsayacağı açıklandı.
Enflasyon Muhasebesi Nedir, Neden Uygulanıyor?
Enflasyon muhasebesi, yüksek enflasyon dönemlerinde şirketlerin mali tablolarının daha gerçekçi ve enflasyon etkisinden arındırılmış biçimde sunulmasını sağlayan bir uygulamadır. Bu sistem sayesinde:
- Paranın zaman içindeki değer kaybı dikkate alınarak varlıklar düzeltilir
- Gerçek kârlılık ve sermaye yapısı daha net izlenir
- Vergi matrahı daha adil bir biçimde belirlenir
2024 yılı itibarıyla Türkiye’de yeniden uygulanmaya başlayan bu sistem, son yıllarda artan enflasyon karşısında şirket bilançolarının doğru analiz edilebilmesi açısından zorunlu hale getirilmişti.
Tespit Edilen 80 Milyar TL’lik Fark Ne Anlama Geliyor?
GİB’in analizine göre, bazı firmalar enflasyon düzeltmesi sonrası aktif değerlerdeki artışları yanlış yorumlayarak kâr hesaplamalarında hatalı yöntemlere başvurdu. Bu da, gerçek vergi matrahının gerisinde beyan verilmesine yol açtı. 80 milyar TL’yi aşan bu fark:
- Gelir ve Kurumlar Vergisi tahsilatını doğrudan etkiliyor
- Devletin tahakkuk eden vergi gelirlerinde kayba yol açıyor
- Haksız rekabete neden olabiliyor
Bu nedenle denetimler yalnızca geçmiş beyannamelerle sınırlı kalmayacak, 2025 yılı ilk çeyreğindeki geçici vergi dönemleri de kapsam altına alınacak.
Denetimler Nasıl Genişletilecek?
Gelir İdaresi, 2024 yılı beyannamelerinde yer alan enflasyon muhasebesi kalemleriyle ilgili şu adımları devreye aldı:
- Vergi beyannameleri ile mali tabloların karşılaştırmalı analizi
- Bağımsız denetim raporları ile GİB verilerinin örtüşüp örtüşmediği kontrolü
- Vergi inceleme ekiplerinin özellikle stok, amortisman ve yeniden değerleme kalemlerini detaylıca incelemesi
- GİB’e bağlı yazılım sistemlerinde enflasyon muhasebesine özel analiz modüllerinin kullanıma alınması
Ayrıca, e-Beyanname sisteminde yapılan güncellemelerle beyan formlarında hata yapma riskinin azaltılması hedefleniyor.
Şirketler Ne Yapmalı?
Uzmanlar, enflasyon muhasebesi uygulamasının teknik detaylarına hâkim olmayan firmaların mutlaka muhasebe uzmanı veya mali müşavir desteği alması gerektiğini vurguluyor. Özellikle aşağıdaki kalemlerde yapılan hataların vergi cezasına dönüşme riski yüksek:
- Yeniden değerleme farkları
- Satıştan elde edilen kârların muhasebeleştirilmesi
- Maddi olmayan duran varlıkların düzeltilmesi
- Geçmiş yıl zararlarının yanlış taşınması
Uzman Görüşleri: Eğitim ve Denetim Süreci Birlikte Geliştirilmeli
Mali müşavirler ve YMM’ler, enflasyon muhasebesi uygulamasının ilk yılında yoğun bilgi eksikliğiyle karşılaşıldığını belirtiyor. Bu nedenle, denetimlerin artırılması kadar, uygulamaya yönelik rehberlik ve eğitim faaliyetlerinin de artırılması gerektiği ifade ediliyor.
Mali müşavir odaları, GİB’in uygulamaya ilişkin daha net rehberler yayımlaması gerektiğini, aksi halde iyi niyetli hataların da cezai duruma dönüşebileceğini vurguluyor.
İşletmelere Uyarı: Geriye Dönük Ceza ve Düzeltme İstenebilir
Yapılan denetimlerde ciddi beyan farkı tespit edilen şirketlerden geriye dönük düzeltme beyannamesi vermeleri talep edilecek. Ayrıca vergi ziyaı cezaları ve gecikme faizleri ile karşılaşmamaları için firmalara kendiliğinden düzeltme yoluna gitmeleri öneriliyor.
İlerleyen süreçte GİB’in, denetim sonuçlarına ilişkin istatistikleri ve örnek vakaları kamuoyuyla paylaşması bekleniyor.
